ESTETIKA E GJUHËS DHE NDJESHMËRË POETIKE “KUTIA ME PUPLA” E MIA BARKAN

Nga Prof. Jeton Kelmendi PhD

Poezia e Mia Barkan ka një cilësi të mire artistike, ku ajo shndërron përditshmërinë në magji dhe përdor natyrën, kujtimet dhe dashurinë si tela për të krijuar peizazhe emocionale të ndërlikuara. Çdo varg i saj është një dritare drejt shpirtit të saj të pasur krijues. Ndërsa përkthimi është një proces që kërkon saktësi, veçanërisht kur bëhet fjalë për ruajtjen e nuancave dhe tonaliteteve origjinale, në këtë rast ishte edhe një akt i sjelljes së lexuesit shqiptar në zemër të universales së përjetimeve të Barkan-it.

Gjatë procesit të përkthimit të librit poetik “Kutia me pupla” nga poetja Mia Barkan, u gjenda përpara një sfide dhe një kënaqësie të veçantë. Ky koleksion poezish është një eksplorim i thellë i emocioneve njerëzore, përjetimeve personale dhe lidhjes me natyrën, të cilat Barkan i ka formësuar me një mjeshtër artistike. Nga perspektiva ime si përkthyes, i këtyre poezive, por edhe si poet, ky libër është shumë më tepër se thjesht një koleksion poezish; është një thirrje për të medituar mbi vetveten, mbi lidhjet tona dhe mbi vendin tonë në univers. Një nga karakteristikat që dallohet menjëherë në poezitë e Barkan-it është përdorimi i pasur i simboleve dhe metaforave. Këto elemente poetike krijojnë një lidhje të ndjeshme mes botës së jashtme dhe asaj të brendshme, duke pasqyruar përvojat universale të dhimbjes, dashurisë, humbjes dhe shpresës. Në poezinë “Një Palë,” për shembull, poetja na prezanton me figura të çifteve në natyrë – flutura, lepuj, bletë dhe pilivesa – të cilat jo vetëm përfaqësojnë bukurinë e harmonisë natyrore, por edhe shpirtin e saj të vetmuar që e ndien mungesën e një shpirti binjak. Këto vargje mbartin një tension të thellë mes pranimt të realitetit dhe ëndrrës për dashuri.
Ndërsa e përktheva këtë poezi, e ndjeva sfidën për të ruajtur ekuilibrin midis kuptimit literal dhe ndjeshmërës që mbart çdo fjalë. Një shprehje si “vesa e mëngjesit prej lotëve të engjëjve” përkthyer në shqip nuk ishte thjesht përktim, por edhe krijim për të ruajtur peshën emocionale që kjo shprehje mbart.

Një aspekt që dallohet qartë në poezitë e Mia Barkan-it është lidhja e saj me natyrën. Poezia “Flutura e Boraxhës” pasqyron një moment të qetë dhe të shenjtë të një fluture që ulet mbi një lule, duke krijuar një lidhje mes njeriut dhe krijesës së brishtë. Nënteksti i kësaj poezie sjell ndjenjën e shenjtërisë dhe të magjikes që shpesh humb në jetën e përditshme. Çdo varg çan kufijtë e zakonshmes dhe në të, natyra bëhet jo vetëm skenë, por edhe personazh. Nën përshkrimin e ndjeshëm të kësaj poezie, si përkthyes, u ndesha me sfidën e transmetimit të saktë të fjalëve pa humbur melodinë e tyre në gjuhën shqipe. Fjalët si “fluturë” dhe “boraxhë” bartin me vete jo vetëm pamjen, por edhe ndjeshmërën e lëvizjes së delikatesës dhe të jetëshkurtërisë së këtyre krijesave.

Poezia dhe vuajtja: një rrëfim i dhimbjes dhe i shpresës

Pjesë të tjera të koleksionit shkojnë përtej natyrës dhe hyjnë thellë në territorin e ndjenjave të errëta të shpirtit njerëzor. Poezia “Duke kërcyer me një demon” është një përshkrim i gjallë i luftës emocionale dhe shpirtërore, duke përdorur imazhe të fuqishme si “helmi yt vdekjeprurës” dhe “plagët e tua që nuk shërohen” për të komunikuar dhimbjen që vjen nga dashuria toksike. Në përkthimin e kësaj poezie, synimi im ishte të ruaj intensitetin emocional, duke përshtatur vargjet me kujdes për lexuesin shqiptar.  Kjo poezi nuk është thjesht një rrëfim vuajtjeje; ajo bart me vete edhe një mesazh fuqie dhe shprese. Kjo e bën lexuesin të reflektojë mbi natyrën e dashurisë dhe forcat shkatërimtare apo shëruese që ajo mund të sjellë.

Universi poetik i Barkan-it: Një urë ndërkulturore Roli i kujtimeve dhe melankolisë

Një nga temat kryesore në poezitë e Mia Barkan-it është përballja me të shkuarën dhe ndikimi i kujtimeve në të tashmen. Poezia “Gjethja e Fundit” sjell një metaforë të fuqishme për ciklin e jetës dhe humbjen e pashmangshme. Gjethet që bien dhe degët që mbeten të zhveshura pasqyrojnë jo vetëm ndryshimin stinor, por edhe përjetimet tona të humbjes dhe pranimin e saj si pjesë të jetës. Në këtë poezi, ruhet delikatesën e fjalëve origjinale, duke u siguruar që lexuesi shqiptar të mund të ndiente të njëjtën ndjenjë që autorja ka synuar të transmetojë. Figurat si “shpresët” dhe “dëshirat” që mbështillen rreth pendëve për të fluturuar drejt detit bartin një bukuri të thellë dhe të pikëlluar që sfidon lexuesin. “Që nga ai çast” është një vepër që tregon fuqinë e poezisë për të lidhur kulturat dhe gjuhët. Ky libër nuk është thjesht një koleksion poezish, por një testament i shpirtit krijues që tejkalon kufijtë e gjuhës. Si përkthyes, detyra ime ishte të ndërtoja një urë që mundësonte që lexuesi shqiptar të eksploronte universin e saj poetik dhe të ndiente lidhjen që Barkan krijon me lexuesin.

Ky koleksion na kujton fuqinë e artit dhe të gjuhës për të ndikuar në jetën tonë të brendshme. Çdo poezi është një ftesë për të reflektuar, për të çmuar momentet e vogla dhe për të eksploruar ndërlikimet e shpirtit njerëzor. Me bindjen që çdo lexues do të gjejë pjesë nga vetja në këto vargje, kam nderin të paraqes këtë përmbledhje për lexuesit shqiptarë. Unë besoj se çdo lexues do të gjejë në këto vargje një lidhje të veçantë me përvojat dhe ndjenjat e tij, duke e bërë këtë libër një pasqyrë ku reflektohet shpirti njerëzor në gjithë kompleksitetin e tij.